Kunst speelt een cruciale rol in het vergroten van het bewustzijn en het stimuleren van empathie voor ons milieu en politieke kwesties. Door muziek, beelden en verhalen te combineren, kan kunst krachtige emoties oproepen en levendige ervaringen creëren, waarbij soms een toekomst wordt afgebeeld die maar al te goed mogelijk is. Als mensen zijn we vaak bezig met zelfdestructief gedrag, gedreven door egoïstische neigingen.

“Het lied van de liefde”, schilderij van Giorgio de Chirico (1914). Credits: MoMA, PD-US.

“The Song of Love” heeft een surrealistische en droomachtige kwaliteit die de vervormde perceptie van de werkelijkheid benadrukt, wat goed past bij het Antropoceen en de surrealistische effecten van klimaatverandering.

We leven in een kritieke periode voor onze planeet, met weinig tijd om de schade te keren. Toch kiezen veel mensen ervoor om de feiten te negeren of te ontkennen, zelfs wanneer ze geconfronteerd worden met alarmerende statistieken. Dit kan te maken hebben met de abstracte aard van de informatie - woorden alleen volstaan vaak niet om de realiteit waar we mee te maken hebben weer te geven.

Het lijkt erop dat pas wanneer klimaatrampen onmogelijk te negeren worden, de meeste mensen de waarheid zullen gaan accepteren. Kunst biedt echter een unieke kans om het contact met de werkelijkheid te herstellen. Naast de mogelijkheid om te ontsnappen naar surrealistische werelden, kan kunst ons helpen om onze angsten onder ogen te zien, actie te inspireren en de wil om te overleven aan te wakkeren.

Industrialisatie: Een blijvende verandering

Sinds de industriële revolutie hebben menselijke activiteiten het klimaat op aarde drastisch veranderd, voornamelijk door het vrijkomen van kooldioxide en andere broeikasgassen. Hoewel natuurlijke processen bijdragen aan deze veranderingen, is de menselijke invloed het bepalende kenmerk van het Antropoceen - een periode die wordt gekenmerkt door grote menselijke invloed op de geologie en ecosystemen van de aarde.

“The Hay Wain”, schilderij van John Constable (1821). Credits: National Gallery, Londen via gallerix.ru, Publiek Domein.

“De fabriek” (1918), schilderij van Fernand Léger. Credits: Helly Nahmad Gallery, PD-US.

Constable's idyllische pastorale scène vertegenwoordigt het pre-industriële tijdperk, terwijl Léger's industriële voorstelling het schrille contrast van de postindustriële wereld laat zien. Deze schilderijen illustreren de dramatische veranderingen die de industrialisatie teweeg heeft gebracht.

Kunst heeft het vermogen om onze ogen te openen voor deze veranderingen. Door de voortdurende gevolgen van industrialisatie te visualiseren, kan kunst wetenschappers, ingenieurs en bedrijfsleiders inspireren om innovatieve oplossingen te zoeken. Kunst kan ons motiveren om ons intellect ten goede te gebruiken in plaats van door te gaan op de weg van vernietiging.

De emotionele kracht van kunst

Door de geschiedenis heen is kunst een medium geweest om onze emoties, gedachten en percepties van de wereld uit te drukken. Van oude grotschilderingen tot moderne kunstinstallaties, kunst is altijd een spiegel geweest van menselijke ervaringen.

In de hedendaagse context is het primaire doel van kunst het oproepen van emoties en het uitlokken van gedachten. Verschillende vormen en stijlen van kunst kunnen ons inspireren, bang maken, vreugde brengen of tot tranen toe roeren. Door deze emoties aan te spreken, kan kunst de manier veranderen waarop we onze toekomst zien. Het kan ons helpen om ons een wereld voor te stellen die onze zorg nodig heeft en ons aansporen om actie te ondernemen na decennia van verwaarlozing.

Angst als katalysator voor verandering

Angst is een krachtige motivator. Als we geconfronteerd worden met beelden van een toekomst waar we bang voor zijn, dwingt het ons om onze acties te heroverwegen. Kunst die een wereld laat zien die verwoest is door klimaatverandering kan ons wakker schudden en ons eraan herinneren dat de keuzes die we vandaag maken directe gevolgen hebben voor morgen.

Door ons een toekomst te laten zien die we willen vermijden, kan kunst het vuur in ons aanwakkeren om cruciale veranderingen door te voeren. Het verbeelden van een wereld waarin de natuur is bezweken onder menselijk handelen kan ons inspireren om het roer om te gooien voordat het te laat is.

“Saturnus verslindt zijn zoon” (1920), schilderij van Francisco Goya. Credits: Wikimedia, Publiek domein.

Dit schilderij, dat deel uitmaakt van de serie 'Black Paintings', verbeeldt de Griekse mythe van Cronus. Goya's schilderij roept sterk de oerangst en horror op die kunnen inspireren tot dringende actie. Het toont de gevolgen van ongecontroleerde actie.

De hoop op een betere toekomst

Aan de andere kant is hoop net zo krachtig. Het is de drijvende kracht achter ons verlangen om een betere wereld op te bouwen. Kunst die hoop uitstraalt kan ons inspireren om te blijven vechten voor een toekomst waarin mens en natuur in harmonie leven.

“Hope” (1886) door George Frederic Watts en workshop - CgGv3RqPFUZk4A - Google Arts & Culture Tate Images, Public Domain.

Het schilderij van Watts, dat hoop personifieert door middel van een eenzame figuur die een lier bespeelt op een enkele snaar, symboliseert veerkracht en optimisme in het aangezicht van tegenspoed.

Ondanks de milieukosten bracht de industriële revolutie ook innovaties zoals zonnepanelen en technologieën voor het afvangen van koolstof. Door duurzame praktijken te blijven promoten, kunnen we de koolstofuitstoot die klimaatverandering veroorzaakt verminderen. Kunst kan deze hoop ondersteunen door ons te motiveren moderne technologie te gebruiken op manieren die de planeet ten goede komen.

De pijn van verlies

Verdriet en rouw zijn oeremoties die naar boven komen als we verliezen wat ons dierbaar is. Onze kunstgeschiedenis is gevuld met herinneringen aan wat we zijn kwijtgeraakt - uitgestorven soorten, verwoeste landschappen en verdwenen culturen.

“Dodeneiland” (vijfde versie, 1886), schilderij van Arnold Böcklin “Isle of the Dead” (vijfde versie, 1886), schilderij van Arnold Böcklin - The Yorck Project (2002) 10.000 Meisterwerke der Malerei (DVD-ROM), gedistribueerd door DIRECTMEDIA Publishing GmbH. ISBN: 3936122202., Publiek Domein.

“The Isle of the Dead” roept een sombere, treurige sfeer op die geassocieerd wordt met verdriet en verlies. Het symboliseert het definitieve uitsterven en de rouw om wat verloren is gegaan.

Kunst kan dit verdriet oproepen door ons te herinneren aan de onomkeerbare gevolgen van onze daden. Het dwingt ons te herinneren wat we nog te verliezen hebben en te handelen voordat er nog meer verloren gaat. Dit gevoel van verlies kan een krachtig afschrikmiddel zijn, dat ons ervan weerhoudt om verdere vernietiging van de natuurlijke wereld toe te staan.

Conclusie: Kunst als kracht voor verandering

Naast angst, hoop en verdriet kan kunst een breed scala aan emoties uitdrukken die inspireren tot verandering. Nu we geconfronteerd worden met de uitdagingen van het Antropoceen, blijft kunst een essentieel hulpmiddel om onze zintuigen te prikkelen, onze waarnemingen uit te dagen en ons tot actie te motiveren. Door middel van kunst kunnen we de kracht vinden om de realiteit van onze situatie onder ogen te zien en te werken aan een duurzame toekomst.

“Earthrise” een foto van de aarde die opkomt gezien vanaf de maan. Foto door William Anders (NASA foto), 24 december 1968. “Earthrise” foto door William Anders (NASA foto), 24 december 1968.

Deze beroemde foto, genomen vanuit de ruimte door William Anders tijdens de Apollo 8 missie, legt de planeet in zijn geheel vast en symboliseert zowel de schoonheid als de kwetsbaarheid van ons thuis. Het is een iconisch beeld dat heeft geïnspireerd tot milieubewustzijn.

#kunst

Hoe kunst onze toekomst in het Antropoceen vormgeeft